دلایل زخم پا

زخم پا؛ علل، علائم، پیشگیری و درمان

زخم های ساق و کف پا، زخم های باز یا زخم های التیام نیافته و مزمنی هستند که به دلایل مختلفی در افراد ایجاد می شوند. منظور از زخم پا، زخم هایی است که بدون جراحت و آسیب فیزیکی و تحت شرایط مختلف مانند بیماری های وریدی، نوروپاتی و دیابت، فشار، عفونت و غیره تشکیل می شود. درمان این زخم ها، به دلایل زخم پا بستگی دارد و فرد باید به محض نگرانی در مورد زخم به پزشک مراجعه کند. در این مقاله به علل بالقوه زخم پا، عوامل خطر زا، پیشگری و شیوه های درمان زخم پا می پردازیم.

دلایل زخم پا : گردش خون ضعیف

اخلال در گردش خون در بدن از جمله دلایل رایج برای بروز زخم در ساق پا است. آترواسکلروز، وضعیتی است که زمانی پیش می آید که گردش خون به دلیل انسداد شریان ها ضعیف است، که در نتیجه ی آن بهبود زخم و قسمت آسیب دیده نیز با مشکل روبرو می شود. این زخم ها به عنوان زخم شریانی هم شناخته می شود.

درمان گردش خون ضعیف :

اگر در فردی به دلایلی چون گرفتگی رگ ها گردش خون ضعیف و به دنبال آن زخم پا ایجاد شود، متخصص باید ضمن درمان زخم بیمار، عامل اخلال در گردش خون را نیز شناسایی کرده و درمان کند.

زخم استاز وریدی

یکی از بیماری های مزمن وریدی که از دلایل زخم پا بخصوص در ناحیه ی ساق است، زخم استاز وریدی است. این عارضه وریدی منجر به تغییراتی در فشار ورید های فرد می شود که بر جریان خون وی نیز تاثیر می گذارد. این بیماری مزمن بوده و افراد ممکن است مدت های زیاد و چند باره درگیر آن شوند. رگ های واریسی و زخم های وریدی در پا از جمله علائم آن است.

درمان زخم استاز وریدی :

برای درمان زخم استاز وریدی، مجموعه ای از اقدامات از جمله ورزش و فیزیوتراپی، درمان فشاری (جوراب و بانداژ های فشاری) و در مواردی حتی جراحی انجام می شود. زخم مورد نظر نیز باید با استفاده از پانسمان زخم مناسب مورد حمایت قرار گیرد.

زخم پای دیابتی (نوروپاتی دیابتی)

نوروپاتی زمانی رخ می دهد که اعصاب ناحیه ای از بدن (در این مورد پا ها) آسیب ببینند. با آسیب دیدن اعصاب فرد متوجه درد و سوزش ناشی از زخم های به وجود آمده نمی شود که خود می تواند منجر به وخیم شدن شرایط زخم شود.

البته نوروپاتی به دلایل مختلفی رخ می دهد، اما بیشترین میزان ابتلا به این عارضه، در مورد افراد دارای دیابت است که در اثر قند خون بالا و کنترل نشده رخ می دهد.

زخم های نوروپاتیک در قسمت پایین بدن و معمولا پا ها رخ می دهند که به زخم پای دیابتی بدل می شود. زخم پای دیابتی را می توان یکی از بیشترین درصد ابتلا به زخم های پا دانست که بسیاری از افراد دارای دیابت را درگیر می کند.

درمان زخم پای دیابتی :

بسته به شرایط زخم پا و میزان عمق و وخامت آن درمان های متفاوتی انجام می شود. نکته ی بسیار مهم این است که از عفونت زخم پای دیابتی جلوگیری شده و یا در صورت وجود عفونت، مهار و درمان شود.

اعمال پانسمان زخم از جمله درمان های موثر و رایج برای زخم پای دیابتی است که با استفاده از پانسمان های تخصصی مدرن انجام می شود. آنتی بیوتیک ها نیز برای جلوگیری یا مهار عفونت زخم لازم هستند.

در صورتی که زخم پای دیابتی درمان نشده و رو به وخامت گذاشته شود، می تواند منجر به قانقاریا و حتی قطع عضو شود.

زخم پا بر اثر فشار (زخم بستر)

زخم فشاری یا زخم بستر نیز از جمله زخم هایی است که می تواند در پای فرد رخ دهد. بروز زخم فشاری در نتیجه ی کاهش تحرک، اختلال در گردش خون و انسداد جریان و ایجاد فشار بر نواحی خاص بدن است. انسداد جریان خون در پا می تواند بر ورید های پا تاثیر گذاشته و فشار داخل رگ ها را افزایش دهد که ممکن است سبب آسیب به رگ های خونی در پوست و زخم پا شود.

برخی عوامل که ممکن است خطر ابتلا به زخم فشاری را افزایش دهند:

داشتن سن بالای 65 سال
قرار گرفتن در معرض محرک های پوستی
اخلال در حس
شرایطی که بر بهبودی زخم ها تاثیر بگذارد، مانند دیابت، نارسایی وریدی، بیماری های شریانی، مصرف داروهای خاص و شیمی درمانی

درمان زخم بستر :

برای درمان زخم فشاری در پا، لازم است تا فشار از ناحیه مورد نظر برداشته شود که این کار به وسیله ی تحرک و جابجایی، استفاده از تشک و بالشت های بادی و مواج، انجام می شود. اگر زخم به درجات بالا و زخم باز رسیده باشد لازم است تا با استفاده از دارو درمانی و پانسمان زخم مناسب نیز درمان شود.

زخم بستر درجات مختلف دارد که در مراحل اولیه درمان آسان تر است، اما اگر به مراحل سوم و چهارم برسد درمان طولانی تر خواهد بود.

پیودرما گانگرنوزوم

این بیماری که از جمله بیماری های نادر است می تواند موجب ایجاد زخم های خطرناک روی پوست شده و با تب و درد مفاصل همراه است. پیودرما گانگرنوزوم بیماری عفونتی نبوده و قابل انتقال از فردی به فرد دیگر نیست.

زخم های پیودرما گانگرنوزوم می تواند در نواحی مختلف بدن رخ دهد و مختص به زخم پا نیست.

درمان پیودرما گانگرنوزوم :

روش های درمانی متعددی برای این بیماری وجود دارد، از جمله درمان با جراحی و برداشت بافت و پیوند پوست. درمان های غیر جراحی نیز شامل مصرف کورتیکواستروئیدها ، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی ، اکسیژن درمانی هایپرباریک و … است.

عفونت مایکوباکتریوم اولسرانس

زخم بورولی یک بیماری مزمن است که توسط باکتری مایکوباکتریوم اولسرانس ایجاد می شود. عفونت ناشی از این باکتری می تواند سبب زخم در پاها می شود.

عوامل خطر

همانطور که گفته شد، دلایل زخم پا متعدد است و می تواند بسته به شرایط مختلفی در افراد ایجاد شود. اما داشتن برخی شرایط، ریسک خطر ابتلا به زخم پا را افزایش داده و درمان را نیز سخت تر می کند. از جمله این عوامل خطر عبارتند از :

چاقی : چاقی می تواند سبب فشار روی رگ های خونی پا شده خطر ابتلا به زخم های پوستی را افزایش دهد.
نداشتن تحرک : اگر فردی نتواند تحرک کند، ممکن است عضلات ساق پا ضعیف شده و بر گردش خون نیز تاثیر بگذارد؛ که در نتیجه ی آن زخم های پا رخ داده و یا تشدید می شوند.
آسیب قبلی در پا : داشتن آسیب های قبلی در ساق پا ممکن است خطر ابتلا به DVT و سایر مشکلاتی که می تواند منجر به زخم در پا شود را افزایش دهد.

پیشگری از زخم پا

متخصصان زخم و مراقبت های بهداشتی، برخی موارد را برای پیشگری از زخم پا در افراد مستعد پیشنهاد می کنند، از جمله :

درمان و کنترل بیماری های زمینه ای: بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا DVT باید تحت مراقبت و کنترل باشند تا خطر زخم پا کاهش یابد.
استفاده از جوراب های فشاری : جوراب های فشاری به تقویت گردش خون کمک می کنند و خطر زخم های وریدی پا را کاهش می دهند.
حفظ وزن متعادل : حفظ وزن متوسط و مناسب فرد می تواند به کاهش فشار روی رگ های خونی کمک کرده و از بروز زخم پا در افراد مستعد جلوگیری کند.
تغییر وضعیت : تحرک و تغییر وضعیت برای افرادی که دارای محدودیت های حرکتی هستند یک امر مهم برای پیشگیری از زخم پا است.

سوالات رایج در مورد دلایل زخم پا

چه نوعی از زخم پا جدی و خطرناک است؟

زخم های باز که مستعد عفونت هستند در صورت عدم درمان می توانند جدی و مشکل ساز باشند. بخصوص در مورد افراد مبتلا به دیابت که زخم ها مزمن شده و به کندی بهبود می یابند. هم چنین در موارد بسیار نادری زخم پا ممکن است سرطانی باشد.

چگونه از شر زخم پا خلاص شویم؟

بهبود زخم پا برای تسکین درد و جلوگیری از بروز عوارض جدی تر ضروری است. زخم پا بسته به دلایل به وجود آمدن آن متفاوت بوده و می تواند بدون درد یا دردناک باشد. اولین قدم برای کنترل، تمیز کردن زخم و استفاده از پانسمان زخم است. بسته به نوع زخم و منبع آن، متخصصان راه های درمانی متفاوت اعم از دارودرمانی، پانسمان ها، یا حتی جراحی را به کار میگیرند. اگر زخم چرک (عفونت) داشته باشد، استفاده از آنتی بیوتیک ها نیز در رده ی درمان قرار می گیرد.

خلاصه ای از آنچه گفته شد

دلایل متعددی برای زخم پا وجود دارد. دلایل زخم پا شامل بیماری وریدی مزمن، گردش خون ضعیف، درماتیت استاز و فشار است. برخی از شرایط، مانند دیابت، خطر ابتلا به نوروپاتی را در فرد افزایش می دهد، که می تواند منجر به زخم های نوروپاتیک شود.

علل نادرتر عبارتند از عفونت پیودرما گانگرنوزوم و مایکوباکتریوم اولسرانس.

اقداماتی وجود دارد که فرد می تواند به کاهش خطر ابتلا به زخم پا کمک کند. پزشک ممکن است درمان هر گونه بیماری زمینه‌ای، پوشیدن جوراب‌های فشاری و حفظ وزن متوسط را توصیه کند.

اگر فردی مشکوک به زخم پا است، باید به دنبال مراقبت های پزشکی باشد تا از وخیم شدن زخم جلوگیری کرده و درمان زخم پا را به درستی و به موقع انجام دهد.