درمان زخم پای دیابتی با اکسیژن هایپرباریک تراپی

درمان زخم پای دیابتی با هایپرباریک اکسیژن تراپی 

اکسیژن درمانی هایپرباریک یا Hyperbaric Oxygen Therapy که به اختصار HBOT نیز نامیده می شود، یک گزینه ی درمانی برای ترمیم زخم هاست که  شامل تنفس اکسیژن تقریبا خالص در یک اتاق مخصوص می شود. شواهد نشان می دهد که اکسیژن هایپرباریک تراپی می تواند کاربرد های مختلفی داشته باشد، که یکی از آن ها ارتقاء بهبود زخم است، بنابراین برای درمان زخم پای دیابتی نیز می تواند کمک کننده باشد.

دیابت وضعیتی است که نحوه ی پردازش گلوکز (قند) خون توسط بدن دچار اختلال است. اگر سطح قند خون تحت کنترل نباشد، می تواند موجب افزایش عوارض شده که ممکن است برای برخی خطرناک هم باشند. عوارض بالقوه دیابت شامل مشکلات پا می شود که به دلیل گردش خون ضعیف است و روند بهبود زخم را کُند می کند.

محققان تخمین می زنند که حدودا 15 الی 25 درصد افراد مبتلا به دیابت، در زندگی خود زخم پای دیابتی را تجربه می کنند. از این افراد نیز حدود 6 درصد آن ها به دلیل عوارض بیشتر نیاز به بستری شدن در بیمارستان پیدا می کنند.

در برخی موارد، پزشکان برای درمان زخم پای دیابتی ، HBOT یا هایپرباریک اکسیژن درمانی را پیشنهاد می کنند. در این درمان از یک محفظه ی ویژه استفاده می شود که فرد بیمار اکسیژن را در فشار هوای بالاتر از حد متوسط تنفس می کند، تا خون از اکسیژن کافی برای ترمیم بافت ها پر شود. اگر چه هنوز تحقیقات در زمینه میزان تاثیر اکسیژن هایپرباریک تراپی ادامه دارد، شواهد نشان می دهد که این روش می تواند برای درمان زخم پای دیابتی مفید باشد.

در ادامه ی این مقاله، بررسی می کنیم که اکسیژن هایپرباریک تراپی دقیقا چیست، چگونه سبب بهبود زخم در افراد مبتلا به زخم پای دیابتی می شود و چه مزایا و معایبی دارد.

 

اکسیژن هایپرباریک تراپی چیست؟

پزشکان متخصص هایپرباریک اکسیژن تراپی را به عنوان درمانی تعریف می کنند که شامل تنفس تقریبا 100 درصد اکسیژن در یک محفظه ی مخصوص هایپرباریک است، که دارای فشاری بیش از سطح دریا است. اصطلاح هایپرباریک (Hyperbaric) به گازی اطلاق می شود که فشار اتمسفر بیشتری نسبت به حالت معمول دارد.

بدن برای عملکرد صحیح به اکسیژن نیاز دارد. هوایی که ما تنفس می کنیم، شامل حدودا 21 درصد اکسیژن است که عنصری حیاتی برای زنده ماندن ماست. HBOT شامل تنفس اکسیژن تقریبا خالص در یک اتاقک مخصوص و کوچک است که به ریه ها برای جمع آوری بیشتر این گاز کمک می کند. هدف از این درمان، افزایش سطح اکسیژن خون برای کمک به ترمیم بافت ها و بازگرداندن عملکرد طبیعی بدن است. این اکسیژن اضافی می تواند به کاهش التهاب، از بین بردن عفونت ها و بهبود زخم کمک کند.

 

روند انجام HBOT چگونه است؟

در طول اکسیژن هایپرباریک درمانی ، شخص وارد اتاقی خاص می شود که اتاقک هایپرباریک نامیده می شود. سازندگان این محفظه را طوری طراحی کرده ان که هوا با فشار تقریبا 1.5 تا 3 برابر بیشتر از هوای موجود در سطح جو(فشار از سطح دریا) در اتاق قرار گیرد.

برخی از اتاق ها برای یک فرد مناسب است، در حالی که بعضی اتاق ها می توانند همزمان چند نفر را در خود جای دهند.

برخی از شرایط رایجی که هایپرباریک اکسیژن تراپی می تواند آن را درمان کند عبارتند از :

• عوارض جانبی پرتو درمانی
• مسمومیت با مونوکسید کربن
• عفونت باکتریایی شدید
• بیماری رفع فشار بین غواصان
• بهود زخم هایی که دیر خوب می شوند مانند زخم پای دیابتی

 

افراد مبتلا به زخم هایی که به آهستگی بهبود پیدا می کنند، می توانند هر بار تا 2 ساعت وارد اتاق هایپرباریک شوند. این روش می تواند 20 تا 60 جلسه را بسته به میزان زخم شامل شود.

 

آیا هایپرباریک اکسیژن درمانی موجب درمان زخم پای دیابتی می شود؟

سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) این درمان را برای 13 نوع بیماری، از جمله زخم پای دیابتی مورد تایید قرار داده است.

یک مطالعه در سال 2018 میلادی گزارش داده است که HBOT یا درمانی هیپرباریک اکسیژن در بهبود 74.2 درصد موارد زخم پای دیابتی موثر بوده است. استفاده از این روش درمانی، به طور چشمگیری روند بهبود زخم پای دیابتی را در مقایسه با سایر روش های درمانی بهبود بخشیده است.

 

با این حال، شایان ذکر است که پزشک ممکن است این روش درمانی را برای زخم هایی که درجه 3 واگنر یا بالاتر دارند، پیشنهاد نکند. این سیستم درجه بندی از مقیاس 0 تا 5 برای نشان دادن میزان آسیب بافتی و درگیری زخم مورد استفاده قرار می گیرد.

در طول فرآیند بهبود زخم، بدن از اکسیژن برای تحریک بهبود و رشد بافت جدید استفاده می کند. اکسیژن هایپرباریک تراپی بدن را تشویق به تشکیل رگ های خونی جدید در اطراف محل زخم کرده و این رگ ها نیز اکسیژن بیشتری را تامین می کنند. هجوم اکسیژن و سایر مواد مغذی به سمت زخم، موجب تولید بافت جدید و سالم با سرعت بیشتری می شود.

 

مزایای اکسیژن هایپرباریک برای زخم پای دیابتی

مزیت اصلی این درمان این است که روند بهبود زخم را تسریع می کند. بهبودی در زمان کوتاه تر می تواند به افراد مبتلا به دیابت کمک کند تا مزایای یک سبک زندگی سالم و فعال را دوباره به دست آورند و از عوارض زخم پای دیابتی جلوگیری کنند.

یک بررسی در سال 2020 میلادی نشان می دهد که این درمان علاوه بر ارتقاء بهبود زخم، می تواند به کاهش عوارض و خطرهای جانبی جدی، مانند قطع عضو و عفونت زخم نیز منجر شود.

 

خطرات احتمالی و معایب درمان اکسیژن هایپرباریک:

مانند هر روش پزشکی دیگری، HBOT نیز ممکن است خطرات جانبی ای به همراه داشته باشد. برخی از عوارض جانبی احتمالی مرتبط با اکسیژن هایپرباریک درمانی عبارتند از :

• آسیب به سینوس ها و گوش ها
• تغییرات در بینایی ، مانند نزدیک بینی
• آسیب به ریه ها
• مسمومیت با اکسیژن، که می تواند منجر به تشنج شود

برخی از افراد ممکن است عوارض دیگری مانند هیپوگلیسمی(افت قند خون) را در طول درمان تجربه کنند. برای جلوگیری از این امر، توصیه می شود قبل از درمان غذا بخورید و قند خون را به طور منظم در طول درمان بررسی و کنترل کنید.

 

افراد مبتلا به کلاستورفوبیا (ترس از مکان های تنگ و کوچک) ممکن است با قرار گرفتن در اتاق هایپرباریک دچار مشکل شوند. اگر چه سازندگان این نوع اتاق ها را با حداکثر راحتی طراحی کرده اند، اما برای افرادی که ترس از فضاهای کوچک دارند، این روش می تواند مشکل ساز باشد.

به طور کلی، اکثر عوارض جانبی عموما خفیف هستند و اگر درمان بیش از 2 ساعت طول نکشد و فشار داخل اتاقک کمتر از سه برابر فشار معمولی باشد، احتمال بروز عوارض نیز کمتر می شود.

هشدار : تنها کارکنان آموزش دیده و دارای گواهی باید HBOT را انجام دهند.

 

آیا هایپرباریک اکسیژن درمانی می تواند به سایر عوارض دیابت کمک کند؟

اگرچه بهبود زخم پای دیابتی شناخته شده ترین هدف و مزیت اکسیژن هایپرباریک تراپی است، اما این درمان ممکن است به سایر عوارض دیابت نیز کمک کننده باشد. مانند :

 

کمک به کنترل سطح قند خون :

مطالعه ای در سال 2015 نشان می دهد که افراد مبتلا به دیابت نوع 2 با بهره گیری از جلسات منظم اکسیژن هایپرباریک درمانی ، ممکن است بتوانند سطح قند خون و تحمل گلوکز را بهبود ببخشند. دلیل این امر نیز این است که HBOT می تواند باعث کاهش قند خون شود.

 

رتینوپاتی دیابتی:

یکی دیگر از عوارض احتمالی دیابت، رتینوپاتی دیابتی است که منجر به  آسیب به رگ های خونی در چشم می شود و می تواند سبب بروز مشکلات بینایی شود.

روش درمانی با اکسیژن (HBOT) می تواند به پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی کمک کند یا روند آن را آهسته تر کند.

روش های درمانی دیگر برای درمان زخم پای دیابتی :

زخم پای دیابتی درمان نشده می تواند باعث آسیب شدید به پا شود که ممکن است منجر به قطع عضو نیز بشود. با این حال، این وضعیت قابل پیشگیری است و درمان به موقع می تواند خطر را به حداقل برساند.

روش های درمانی زخم پای دیابتی متنوع و برای شرایط مختلف و شدت زخم متفاوت اند.

به طور معمول، گزینه های پیشگیری و درمان زخم پای دیابتی عبارتند از :

• کنترل گلوکز خون و انجام معاینات منظم با تیم مراقبت های بهداشتی دیابت
• ورزش منظم و خوردن یک رژیم غذایی مغذی و متعادل
• ترک سیگار
• دبریدمان که شامل تمیز کردن زخم و برداشتن بافت مرده است
• مصرف آنتی بیوتیک برای کمک به درمان عفونت ها
• کاهش فشار از ناحیه زخم با استفاده از کفش مناسب، بریس، عصا یا ویلچر
• استفاده از درمان های دیگر برای بهبود زخم، مانند استفاده از پانسمان زخم

 

خلاصه ای از آن چه گفته شد

زخم پای دیابتی یکی از عوارض احتمالی دیابت است که زمانی اتفاق می افتد که سطح قند خون نامنظم، بر گردش خون در پا اثر گذاشته و روند درمان و بهبود زخم های پا را کُند می کند. یکی از روش های درمانی که پزشک ممکن است برای زخم های شدید توصیه کند، اکسیژن هایپرباریک تراپی است. این روش ورود فرد به اتاق تحت فشار و تنفس اکسیژن تقریبا خالص است، که این کار موجب افزایش میزان اکسیژن خون شده و جریان اکسیژن را به زخم افزایش می دهد که به بهبودی زخم منجر می شود.